Ở các tỉnh Tây Nguyên, diện tích sầu Nasco Express riêng đang tăng phi mã khiến cho các con số thống Nasco Express kê cũng không theo kịp, dân cày bỏ hẳn cà phê để đeo đuổi sầu riêng tiềm tàng những Nasco Express nguy cơ từ biến động của thị trường.
Thị xã Buôn Hồ là một trong những vùng sinh sản trong hướng dẫn Nasco Express địa lý cà phê Buôn Ma Thuột. Cà phê ở vùng đất này lừng danh từ trước 1975 do được trồng trên đất bazan mỡ màu, độ cao từ 600 - 700 m so mực nước biển. Nhưng nay, cà phê ở đây Nasco Express đã lép vế rất nhiều trước sầu riêng. Tại một số phường của thị xã, sầu riêng Nasco Express đã dần lấn át cà phê.
Ông Nguyễn Hồng Thanh, một tỷ phú sầu riêng ở phường An Bình cho biết, ban đầu ông trồng xen để lấy cà phê che nắng che gió cho sầu riêng những năm còn nhỏ yếu; lấy thu nhập từ cà phê để nuôi sầu riêng. Nhưng khi sầu riêng được thu hoạch, ông đã phá hết cà phê. người nhà của ông Thanh cũng học theo mô hình này, chặt bỏ hết cà phê để trồng thuần sầu riêng.
“ban đầu tôi trồng sầu riêng xen trong cà phê. Những năm đầu, tôi thu cà phê để lấy ngắn nuôi dài. Nhưng đến năm thứ 5, sầu riêng được thu hoạch thì tôi phá hết cà phê. Bên nhà ông nội Nasco Express thấy làm Nasco Express như vậy cũng tốt nên phá hết cà phê ngay từ đầu để trồng sầu riêng” - ông Thanh chia sẻ.
Sầu riêng kinh tế đe dọa cây cà phê.
So với Buôn Hồ, cây cà phê ở huyện Krông Păc càng có vị thế đặc Nasco Express biệt: là nguồn cội của cà phê Nasco Express Robusta Việt Nam. Thế nhưng giờ, cây cà phê trên vùng “đất tổ” cũng mất vị thế. Từ cây trồng chính, giờ cà phê ở đây hầu như đã thành cây trồng phụ. Nhiều diện tích đã bị sầu riêng thay thế hoàn toàn.
Việc trồng xen sầu riêng rồi phá hết cà phê đã lan rộng từ xã Ea Yông sang các xã Ea Kênh, Ea Knuêch và Hòa Đông. Vừa trồng thêm 200 cây sầu riêng vào 1,2 ha cà phê, Nasco Express ông Nguyễn Xuân Quang, thôn Tân Hòa 2, xã Ea Knuếc cho biết, mật độ sầu riêng như vậy Nasco Express dày gấp hơn 3 lần so với mật độ trồng xen truyền thống. bởi thế, khi sầu riêng đủ lớn, hẳn nhiên cà phê sẽ bị chặt bỏ hoàn toàn. Ông Quang không cho đó là bất cập vì mọi người hiện giờ chỉ nghĩ đến sầu riêng.
“Giờ đốn chỉ có cây cà phê với cây sầu riêng, mà cà phê thì mình thu Nasco Express nhập không bao nhiêu. Trước mắt giờ sầu riêng có giá thì mình cứ trồng Nasco Express đã” - ông Quang nói.
Với tỉnh Lâm Đồng, dù mô hình trồng xen sầu riêng Nasco Express xuất hiện muộn hơn Đăk Lăk, nhưng cây này cũng đang lật đổ cà phê ở những vùng thế mạnh, như Di Linh, Đức Trọng, Lâm Hà.
dân cày Nguyễn Văn Trung, ở xã Đinh Trang Hòa, huyện Di Linh cho biết: “bây giờ bà con ai cũng thế thôi, dân cày mình thấy Nasco Express người nọ trồng sầu riêng, người kia trồng sầu riêng có hiệu quả thì đổ xô Nasco Express trồng, đi chỗ nào cũng thấy trồng sầu riêng”.
Theo Quyết định 1987 năm 2012 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (duyệt y Quy hoạch phát triển cà phê Việt Nam) đến năm 2020, Tây Nguyên chỉ còn 447.000 ha cà phê và đấu giảm còn 433.000 ha vào năm 2030. Thế nhưng thực tại hoàn toàn khác với quy hoạch, diện tích cà phê ở 5 tỉnh đang ở mức gần 640 nghìn ha, cao gấp rưỡi mục tiêu, dôi dư gần 200.000 ha.
Theo ông Nguyễn Nam Hải, Chủ tịch Hiệp hội Cà phê-Ca cao Việt Nam, việc hơn 40.000 ha sầu riêng đang mọc lên trên đất cà phê, bề ngoài là một tín hiệu mừng vì giúp đích giảm diện tích cà phê của Tây Nguyên dần trở nên hiện thực. Nhưng việc cà phê bị đánh bật ở những vùng sản xuất tên tuổi nhất đang gây nỗi lo “giảm chất” của ngành hàng. Dẫn đến tình trạng năng suất cà phê tăng nhưng sản lượng lại giảm mạnh trong niên vụ vừa qua.
Ông Nguyễn Nam Hải cho rằng, cây ăn trái, nhất là sầu riêng đã lấn chỗ của cà phê nhiều hơn con số mà các tỉnh thống kê. Việc này nếu không được khắc phục, chính sách của quốc gia và suy tính của các doanh nghiệp cho cả 2 ngành hàng sẽ khó đạt được tính thiết thực.
“bây chừ các địa phương phải rõ ràng là diện tích chuyển sang cây ăn trái là bao nhiêu. Số liệu thống kê là phải cụ thể chứ không thể dựa vào như trước Nasco Express đây, cà phê thì cứ Nasco Express ghi nhận Nasco Express là cà phê, nhưng bản chất thì dân cày đã chuyển đổi sang cây khác rồi” - ông Hải nói.
Ở Tây Nguyên, sầu riêng trồng xen đang cho giá trị kinh tế từng 1 tỷ đồng/ha/năm, trong khi cà phê trồng xen chỉ cho tối đa 100 triệu đồng/ha/năm. 1 quả sầu riêng bằng 1 cây cà phê, 1 cây sầu riêng bằng cả vườn cà phê. Thêm vào đó, nông dân cho rằng, chỉ sầu riêng độc canh mới được cấp mã số vùng trồng để xuất khẩu, nên càng đẩy nhanh xu thế phá bỏ cà phê.
Từ “tiến có sầu riêng, lui có cà phê” một cách vững chắc, việc bỏ cà phê theo sầu riêng đang trở thành xu thế khó cưỡng và đầy rủi ro, nhất là khi các nhân tố kỹ thuật công nghệ, tổ chức ngành hàng và công tác thị trường của sầu riêng còn sơ sài, thiếu đồng bộ./.